عوامل مختلفی بر عمر مفید لامپ یو وی تأثیر می‌گذارد. پیش از پرداختن به عمر لامپ‌های UV، بهتر است با سازوکار این لامپ و سپس با موارد مرتبط آن آشنا شوید. UV یا پرتو فرابنفش از موج‌های گسترده‌ای تشکیل شده که توسط خورشید تولید می‌شود. احتمالاً بارها نام این اشعه به گوشتان خورده است، زیرا ما انسان‌ها در موارد متعددی از آن استفاده می‌کنیم.
یکی از مواردی که از این پرتو استفاده می‌شود، ساخت لامپ‌های مختلف است. لامپ‌های یو وی از جمله لامپ‌هایی هستند که به دلیل داشتن پرتو فرابنفش در زمینه‌های گوناگون از آنها استفاده می‌شود. معمولاً عمر مفید لامپ‌های یو وی، 9000 ساعت تخمین زده شده است که به موارد گوناگونی بستگی دارد. در این مقاله با لامپ یووی و عمر مفید آنها بیشتر آشنا خواهیم شد.
لامپ uv چیست؟
لامپ یووی، همان‌طور که از نام آن مشخص است، اشعه فرابنفش را بازتاب می‌دهد. این لامپ‌ها ابتدا مانند تمام لامپ‌های دیگر انرژی الکتریکی را دریافت می‌کنند، اما در نهایت این انرژی را تبدیل به فرابنفش می‌نمایند. معمولاً پرتوهای فرابنفش را در لامپ‌های به خصوصی به نام لامپ‌های بخار جیوه، لامپ سیاه، لامپ‌های هالوژن و…، می‌توان مشاهده کرد. لامپ‌های بخار جیوه از همان لامپ‌هایی هستند که در معابر مختلف می‌توانید آنها را مشاهده کنید.
لامپ‌های سیاه در موارد بسیاری استفاده می‌شود. در واقع پرتو فرابنفشِ داخل آنها، موجب شده تا در مواردی مانند دادگاه‌های قضایی، جشن‌ها، چاپ اسکناس و…، از آنها استفاده شود. در مجموع از خود لامپ‌های فرابنفش در موارد متعددی، مانند سیستم‌های درمانی استفاده می‌شود. این لامپ‌ها انواع مختلفی دارند که در ذیل به ذکر آنها می‌پردازیم.
انواع لامپ‌های uv
انواع لامپ‌های یو وی به شرح زیر است:
لامپ‌های UVA
این لامپ‌ها از جمله پرکاربردترین لامپ‌های فرابنفش به حساب می‌آیند که در موارد زیر کاربرد دارند:
- پزشکی و داروسازی
- صنایع نساجی
- بررسی سنگ‌های قیمتی
- آثار تاریخی
- جرم‌شناسی
- جلوه‌های ویژه در سینما
- صنعت چاپ اسکناس
لامپ‌های UVB
عمدتاً از این لامپ در صنایع پزشکی و به‌ویژه برای درمان بیماری‌های پوستی استفاده می‌شود. علت استفاده از این نوع لامپ در صنعت پزشکی، قرار گرفتن آن در دسته پرتوهای B فرابنفش است. به جهت کاربرد این دسته از پرتوها در پزشکی از لامپ‌های یو وی بی در این صنعت استفاده می‌شود.
لامپ‌های UVC
به دلیل کوتاه بودن موج‌های فرابنفش C، از این نوع لامپ‌ها بیشتر جهت ضدعفونی کردن مکان‌های مختلف و سیستم‌های تصفیه استفاده می‌شود. در واقع با استفاده از این لامپ‌ها می‌توان ویروس، باکتری‌ها و… را از بین برد. شایان ذکر است عینک‌های یووی نیز به جهت مقابله با موج C ساخته شده است.
عمر مفید لامپ یو وی
مطابق با برآوردهای در نظر گرفته شده می‌توان تا 9000 ساعت یا به عبارتی 1 سال از لامپ‌های یو وی استفاده کرد. البته این یک حالت کلی است، زیرا در زمینه‌های گوناگون شاهد تغییرات متعددی در عمر لامپ‌های یو وی هستیم. پیش از ورود به دستگاه‌های مختلف، بهتر است مواردی که موجب افزایش عمر لامپ‌های فرابنفش می‌شود را بشناسید.
عوامل مؤثر بر عمر مفید لامپ یو وی
عوامل گوناگونی بر عمر لامپ‌های یو وی تأثیرگذار است. در واقع برخی از موارد در نهایت موجب کاهش طول عمر این نوع لامپ‌ها می‌شود. به طور مثال می‌توان به وجود مادون‌های قرمز در لامپ‌های بخار جیوه اشاره نمود. همان‌طور که می‌دانید، لامپ‌های بخار جیوه از جمله لامپ‌هایی است که در آن پرتو فرابنفش به کار رفته است. این لامپ‌ها علاوه بر پرتوهای فرابنفش، نورهای مادون‌قرمز را نیز تولید می‌کند.
در واقع 60 درصد از طول موج‌های ساطع شده از سوی این لامپ نیز به مادون‌های قرمز اختصاص دارد. این امر به دلیل وجود دمای بالا در داخل لامپ است. گرمای حاصله از مادون‌قرمز در نهایت می‌تواند فعل و انفعالات شیمیایی در لامپ ایجاد کند که همین ترکیبات شیمیایی، موجب کاهش عمر لامپ‌های بخار جیوه می‌شود.
نحوه کار با لامپ‌های یو وی، از دیگر موارد تأثیرگذار بر عمر آنها است. به طور مثال اگر هنگام نصب لامپ، دستتان روغنی یا آغشته به خون باشد، می‌تواند فعل و انفعالات شیمیایی داخل لامپ را تسریع بخشد. به همین دلیل توصیه می‌شود هنگام کار با لامپ از دستکش‌های نخی استفاده کنید تا عمر لامپ کاهش نیابد. روشن ماندن بیش از حد لامپ‌های فرابنفش نیز در کاهش عمر آنها تأثیرگذار است.
لامپ‌های یو وی در آکواریوم
آکواریوم‌ها از جمله زمینه‌هایی هستند که در آنها از لامپ‌های uv استفاده می‌شود. دلیل استفاده از لامپ‌های فرابنفش در آکواریوم این است که پرتوهای فرابنفش در از بین بردن جلبک‌ها و دیگر تفاله‌های آکواریوم تأثیرگذار است. در نتیجه از لامپ‌های یو وی استفاده می‌شود. تحقیقات مختلف نشان داده است که به صورت میانگین تا 3 سال می‌توان از لامپ‌های یو وی در آکواریوم‌ها استفاده کرد.
لامپ‌های یو وی در سیستم‌های ضدعفونی کننده
همان‌طور که پیش از این نیز بیان شد، در اکثر موارد از لامپ‌های فرابنفش در صنعت پزشکی، مانند فتوتراپی نوزادان، در سردخانه‌ها و… استفاده می‌شود. به دلیل حساس بودن صنایع پزشکی، معمولاً این لامپ‌ها در مقایسه با لامپ‌های یو وی در آکواریوم عمر کوتاه‌تری دارند. در واقع لامپ‌های یو وی در پزشکی تا 6 ماه می‌تواند استفاده شود. هر قدر زمان بگذرد، خاصیت ضدعفونی‌کنندگی این لامپ‌ها کمتر می‌شود. از همین رو بهتر است در موعد مقرر تعیین شده عوض شوند.
لامپ‌های یو وی در صنایع غذایی
از لامپ‌های یو وی در صنایع غذایی نیز استفاده می‌شود. معمولاً برای رشد و تکثیر گیاهان و قارچ‌ها نیز از لامپ‌های فرابنفش استفاده می‌شود. عمر استفاده از لامپ‌های یو وی در این صنایع، همانند صنایع پزشکی است. این امر بدان معناست که پس از گذشت 6 ماه، بهتر است که لامپ یو وی را تعویض کنید.
لامپ‌های یو وی در دستگاه تصفیه آب
دستگاه‌های تصفیه آب به این دلیل طراحی شده‌اند که بتوانند آبی سالم را در اختیار ما قرار دهند. از همین رو لازم است در آنها از سازوکاری جهت از بین بردن میکروب‌های آلوده استفاده شود. در این دستگاه‌ها، لامپ‌های UV وظیفه از بین بردن این آلودگی‌ها را دارند.
معمولاً توصیه می‌شود پس از گذشتن 9000 ساعت، لامپ‌های یو وی دستگاه تصفیه هوا عوض شوند، زیرا با گذشت زمان، عمر مفید لامپ یو وی کاهش می‌یابد. در خلال استفاده از این لامپ‌ها نیز بهتر است شرایط به گونه‌ای فراهم شود که در مصرف آن صرفه‌جویی شود. می‌توان با استفاده از یک سری از سنسورها، فقط در زمان برداشت آب، لامپ‌های فرابنفش را روشن کرد. بدین ترتیب در مدت زمان بیشتری می‌توان از آنها استفاده نمود
لامپ‌های یو وی در دستگاه‌های تصفیه هوا
به جهت آلودگی برخی از شهرهای کشور، انواع بیماری‌ها می‌تواند به سراغ انسان بیاید. از همین رو استفاده از دستگاه‌های تصفیه هوا دارای لامپ یووی، کمک‌کننده بسیار خوبی برای مبارزه با هوای آلوده است. دستگاه‌های تصفیه هوا لامپ‌های فرابنفش یک مشکل اساسی دارند.
تحقیقات مختلف نشان داده است که گازهای ازن تولید شده از سوی این لامپ‌ها می‌تواند آسیب‌های دیگری مانند گلودرد، سردرد، خستگی و حساسیت پوستی را به همراه داشته باشد. در مجموع عمر مفید لامپ‌های UV دستگاه‌های تصفیه هوا نیز تا زمان سوختگی آنها، یعنی 9000 الی 10000 ساعت برآورد شده است.
مزایا و معایب لامپ‌های یو وی
همان‌طور که مشاهده کردید، استفاده از لامپ‌های UV منبع بسیار خوبی برای استفاده از پرتوهای فرابنفش بدون نیاز به خورشید است. در واقع، خورشید تنها 10 درصد از پرتوهای فرابنفش در زمین را تأمین می‌کند. از همین رو استفاده از لامپ‌های فرابنفش، روشی مقرون‌به‌صرفه در جهت تولید پرتوهای فرابنفش است که طی آن می‌توان در مواردی مانند صنایع پزشکی، ضدعفونی‌کردن هوا و آب استفاده کرد. همچنین استفاده از آنها می‌تواند برای گندزدایی در آکواریوم‌ها نیز بسیار مؤثر باشد.
تشخیص اصل یا جعلی بودن اسناد و مدارک نیز از جمله مواردی است که برای آنها از لامپ‌های فرابنفش استفاده می‌شود. بسیاری از فرودگاه‌ها و مراکز دولتی به جهت معتبر بودن اسناد از تجهیزاتی استفاده می‌کنند که در آنها از لامپ‌های یووی استفاده شده است. در گواهینامه‌ها و گذرنامه‌ها نیز پرتوهای فرابنفش استفاده شده است. بنابراین با استفاده از لامپ‌های UV می‌توان اعتبار این اسناد را سنجید.
در کنار مزایای گفته شده می‌توان گفت لامپ‌های یو وی عاری از هر گونه ایراد نیستند. آنها همانند بسیاری از پدیده‌های این جهان دارای معایب مختلفی هستند. به طور مثال، آسیب به چشم یکی از معایب لامپ‌های فرابنفش است. اگر زیاد در معرض استفاده از پرتوهای فرابنفش قرار بگیرید، امکان التهاب چشم و آسیب به قرنیه وجود دارد.
در موارد متعددی مشاهده شده لامپ‌های UV منجر به ایجاد آب مروارید شده‌اند. از همین رو باید در استفاده از آنها جانب احتیاط را در پیش گرفت. برای جلوگیری از عدم آسیب چشم، معمولاً عینک‌هایی مخصوص طراحی شده‌اند. عینک‌های یو وی می‌توانند از چشمان شما در برابر هر نوع پرتو فرابنفش محافظت کنند.
یکی دیگر از معایب لامپ‌های یووی، آسیب‌هایی است که به پوست می‌زند. برخورد زیاد با اشعه فرابنفش می‌تواند ناراحتی‌های پوستی، چروک پوست، افتادگی پوست و سرطان پوست را به همراه بیاورد. قرمزی پوست، درد، خارش و دیگر علائم آلرژیک، از نشانه‌هایی است که در اثر امواج فرابنفش به وجود می‌آید.
عمر مفید لامپ یو وی معمولاً 9000 ساعت است. لامپ‌های یووی انرژی الکتریکی را تبدیل به اشعه‌های فرابنفش می‌کند. اشعه‌های فرابنفش را در لامپ‌های بخار جیوه و سیاه استفاده می‌کنند. خود لامپ‌های یووی به انواع مختلفی مانند لامپ‌های UVA، UVB و UVC تقسیم می‌شود.
لامپ‌های فرابنفش با توجه به اینکه یک سیستم ضدعفونی‌کننده قوی به‌حساب می‌آید، در صنایع پزشکی استفاده می‌شود. صنایع چاپ پول، نساجی، جرم‌شناسی و آثار تاریخی نیز از دیگر زمینه‌هایی است که از لامپ‌های UV استفاده می‌شود. عمر مفید لامپ‌های فرابنفش در زمینه‌های مختلف متفاوت است.
به طور مثال در آکواریوم عمر مفید آنها تا 3 سال است. این در حالی است که در سیستم‌های ضدعفونی‌کننده عمر آنها کمتر است. در سیستم‌های ضدعفونی‌کننده، عمر این لامپ‌ها 6 ماه الی 1 سال تخمین زده شده است. لامپ‌های یووی معایب مختلفی نیز دارند. ایجاد ناراحتی‌های پوستی و آسیب به چشم، از جمله مشکلاتی است که در اثر قرار گرفتن در معرض پرتوهای فرابنفش به وجود می‌آید.
