ویروسی که باعث بروز بیماری COVID-19 یا همان کرونا می‌شود، می‌تواند بر روی سطوح مختلف فرود آمده و تا مدتی زنده بماند. بنابراین اگر افراد سطوحی که آلوده به ویروس است را لمس کرده و سپس بینی، دهان یا چشمان خود را لمس کنند، ممکن است آلوده شوند. طبق تحقیقاتی که در سال‌های اخیر انجام شده‌اند، محققان معتقدند در بیشتر مواقع، خطر عفونت در اثر لمس یک سطح آلوده به ویروس کم است. با این حال امکان ابتلا به بیماری کرونا در اثر لمس سطوح آلوده همچنان وجود دارد و مطمئن‌ترین راه برای جلوگیری از انتقال عفونت از سطوح، شستن مرتب دست‌ها با آب و صابون یا استفاده از ضدعفونی کننده‌های مبتنی بر الکل است. تمیز کردن و ضد عفونی کردن سطوح نیز می‌تواند خطر عفونت را کاهش دهد. در این مطلب هر آنچه باید از ضد عفونی در شرایط کرونا بدانید را برای شما بیان کرده و به بررسی یکی از بهترین روش‌های ضدعفونی کووید 19، یعنی استفاده از اشعه فرابنفش (UV) می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
ضد عفونی در شرایط کرونا
خطر ابتلا به ویروس کرونا (COVID-19) به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله:
- نوع سطح آلوده
- میزان ویروسی که از فرد مبتلا به محیط خارج می‌شود
- مقدار زمانی که فرد مبتلا در محیط آلوده صرف کرده است
- زمانی که فرد مبتلا آخرین بار در آن مکان حضور داشته است
COVID-19 از طریق قطرات کوچک، ذرات معلق در هوا و از طریق تماس مستقیم از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. سطوح و وسایل نیز ممکن است زمانی که افراد مبتلا به این عفونت سرفه یا عطسه می‌کنند یا آنها را لمس می‌کنند، به COVID-19 آلوده شوند. خطر گسترش زمانی که افراد نزدیک به یکدیگر هستند، به خصوص در فضاهای داخلی با تهویه ضعیف و زمانی که افراد زمان زیادی را با هم در یک اتاق می‌گذرانند، بیشتر است.
رعایت فاصله، شستن مرتب دست‌ها، بهداشت مناسب تنفسی (استفاده از ماسک و دور ریختن دستمال‌های استفاده شده)، تمیز کردن سطوح و تهویه مناسب فضاهای داخلی، مهم‌ترین راه‌های کاهش شیوع کووید-19 هستند. افزایش دفعات تمیز کردن سطوح نیز میزان حضور ویروس و خطر تماس با آن را کاهش می‌دهد. خطر عفونت ناشی از یک محیط آلوده به کووید-19 با گذشت زمان کاهش می‌یابد.
هنوز مشخص نیست بعد از آلوده شدن یک سطح به ویروس کووید 19، پس از چند روز خطر انتقال آن از سطح به بدن انسان از بین می‌رود. با این حال، مطالعات نشان می‌دهد در محیط‌های غیر بهداشتی، احتمال ابتلا به ویروس عفونی باقی مانده و پس از 48 ساعت به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
در شرایطی که فردی علائم کووید-19 را دارد، به عنوان یک اقدام احتیاطی توصیه می‌شود زباله‌های شخصی را به مدت 72 ساعت در یک نایلون یا چیزی شبیه به آن نگهداری کند تا ویروس‌های موجود بر روی آنها غیرفعال شده و سپس برای دفع زباله اقدام نماید.
سطوح خطرناک برای انتقال کرونا
برای آنکه با اصول ضد عفونی در شرایط کرونا بهتر آشنا شویم، در قدم اول باید بدانیم کدام سطوح خطر بیشتری برای انتقال این بیماری دارند. در منزل، لوازم و مکان‌هایی همچون توالت، میز و صندلی‌ها، کلیدهای برق و پریزها، کنترل تلویزیون، گوشی موبایل و لوازم الکترونیکی، دستگیره درب، یخچال، ماشین ظرفشویی و لباسشویی، کابینت، شیر آب و…، خطرناکترین سطوح برای انتقال کروناویروس به حساب می‌آیند.
در محیط خارج از منزل و محل کار نیز، میزها، گوشی‌های تلفن، صفحه کلید لپ تاپ و کامپیوترها، نرده‌ها، کلیدهای چراغ، صندوق‌های پول، دکمه‌های آسانسور، پیشخوان‌های خدماتی، عابربانک‌ها، میز و صندلی رستوران، دستگیره درها و…، به عنوان سطوح پرخطر در نظر گرفته می‌شوند.
جالب است بدانید که هنوز محققان به طور دقیق نمی‌دانند ویروس کووید 19 در شرایط متفاوت و بر روی سطوح مختلف دقیقا چقدر زنده می‌ماند. اما گفته می‌شود که این مدت می‌تواند بین چند ساعت تا چند روز تغییر کند. ضمن اینکه بر اساس تحقیقات، سطوحی که در زیر تابش نور خورشید قرار دارند، خطر کمتری برای انتقال بیماری کرونا محسوب می‌شوند.
ضد عفونی در شرایط کرونا هر چند وقت یکبار انجام شود؟
نظافت منظم، نقش مهمی در محدود کردن انتقال COVID-19 ایفا می‌کند. کاهش درهم ریختگی محیط کار یا زندگی و حذف وسایلی که تمیز کردن آنها دشوار است، می‌تواند ضد عفونی در شرایط کرونا را آسان‌تر کند. نظافت سطوح باید با استفاده از محصولات تمیز کننده استاندارد مانند مواد شوینده و سفید کننده انجام شود. توجه به تمام سطوح به ویژه سطوحی که به طور مکرر لمس می‌شوند، بسیار ضروری است.
به طور حداقل، سطوحی که بیشتر لمس شده و اغلب با آنها سروکار دارید، باید دو بار در روز پاک شوند که یکی از آنها باید در ابتدا یا انتهای روز کاری باشد. نظافت باید بسته به تعداد افرادی که از فضا استفاده می‌کنند، میزان ورود و خروج از محیط در طول روز و دسترسی به وسایل شستشوی دست و ضدعفونی کننده، بیشتر باشد.
مثلا اگر در منزل یا محیط کاری شما، هر روز تعداد افراد زیادی حضور دارند که به طور مکرر در حال رفت و آمد به محیط‌های دیگر هستند و در هر بار رفت و آمد، به صورت منظم دست خود را با استفاده از الکل یا صابون ضدعفونی نمی‌کنند، باید سطوح داخل محیط زندگی یا کار خود را چندین بار در طول روز به دقت ضدعفونی کنید.
تمیز کردن سطوحی که اغلب لمس می‌شوند، به ویژه در حمام‌ها و آشپزخانه‌های عمومی ضرورت ویژه‌ای دارد. هنگام تمیز کردن سطوح، پوشیدن تجهیزات محافظ شخصی (PPE) یا لباسی بیش از آنچه که معمولاً استفاده می‌کنید، ضروری نیست، اما استفاده از ماسک برای کاهش استنشاق مواد ضدعفونی کننده توصیه می‌شود.
روش‌های معمول ضد عفونی در شرایط کرونا
اولین قدم برای ضد عفونی در شرایط کرونا این است که تعیین کنید چه وسایل و سطوحی باید تمیز شوند. برای این کار، نوع سطح و تعداد دفعات لمس سطح را در نظر بگیرید. به طور کلی، هر چه تعداد افرادی که سطحی را لمس می‌کنند بیشتر باشد، خطر آلودگی آن بیشتر است.
می‌توانید علاوه بر تمیز کردن با مواد بهداشتی، سطوح را با استفاده ضد عفونی کننده‌های بر پایه‌ی الکل (یا مواد شیمیایی مجاز دیگر) نیز پاک کنید. البته بسیاری از محصولات پاک کننده حاوی مواد ضد عفونی کننده نیز می‌باشند. بهتر است از موادی که دارای مجوز وزارت بهداشت هستند، استفاده کنید. درصد الکل ضدعفونی کننده‌های الکلی در اثرگذاری آنها بر روی ویروس کرونا بسیار مهم است.
استفاده مواد شوینده و پاک کننده
تمیز کردن با صابون (یا مواد شوینده) و آب تعداد ویروس‌ها، جرم‌ها و میکروب‌ها را بر روی سطوح کاهش می‌دهد. پاک کننده‌ها لزوما همه‌ی عوامل بیماری‌زا را از بین نمی برند، اما قطعا تعداد آنها را کاهش می‌دهند. این امر می‌تواند در کاهش خطر انتشار عفونت نقش داشته باشد.
منازل، محل کار و فضاهای عمومی باید به طور مرتب تمیز شوند. روش‌های تمیز کردن با آب (پارچه‌های تمیز و مرطوب) بر روش‌های خشک (غبارگیری و جارو کردن) ترجیح داده می‌شوند. با استفاده از روش‌های تمیزکاری مرطوب، احتمال پخش ذرات ویروس در هوا بسیار کمتر می‌شود.
اقلام تمیزکننده یکبار مصرف، مانند دستمال کاغذی و پارچه را قبل از دور ریختن، از زباله‌های معمولی جدا کنید. اقلام تمیزکننده قابل استفاده مجدد را می‌توان با استفاده از پودر لباسشویی معمولی و آب داغ (60-90 درجه سانتیگراد) شستشو داد. اگر از دستکش استفاده می‌کنید، دست‌های خود را حداقل 20 ثانیه پس از برداشتن دستکش با آب و صابون بشویید. اگر آب و صابون در دسترس نیست، از یک ضدعفونی کننده دست مبتنی بر الکل که حداقل 60 درصد الکل دارد استفاده کنید.
ضد عفونی کردن
جالب است بدانید کشتن ویروس‌های خانواده‌ی کرونا با استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده‌ی مناسب و طبق دستورالعمل‌های آنها، در مقایسه با سایر ویروس‌ها ساده‌تر است. البته شما باید سطوح را قبل از استفاده از مواد ضدعفونی کننده تمیز کرده و همیشه از دستورالعمل‌های موجود روی برچسب محصول پیروی کنید.
در صورت امکان، از محصولاتی استفاده کنید که به طور همزمان تمیزکاری و ضد عفونی کردن را انجام می‌دهند، مانند دستمال‌های الکلی مرطوب یا محلول‌های ضد عفونی کننده تجاری.
در حالی که اکثر ضدعفونی‌کننده‌ها علیه ویروس کرونا اثر می‌کنند، اما مواردی که دارای مواد شیمیایی زیر در لیست مواد تشکیل دهنده‌ی خود هستند، هنگام استفاده در برابر این ویروس مؤثرترند:
- Benzalkonium Chloride
- خانواده‌ی Ammonium Chloride
- Sodium Dichloroisocyanurate
- Hydrogen Peroxide
- Sodium Hydroxide
- انواع الکل و اسیدها
- انواع Chlorine
اگر یک ضد عفونی کننده تایید شده به دلیل مشکلات موجود در دسترس نیست، از محلول سفید کننده‌ی رقیق شده استفاده کنید.
ضد عفونی در شرایط کرونا برای سطوح خاص
برخی سطوح شرایط خاصی برای ضدعفونی شدن دارند، مثلا شما هیچگاه نمی‌توانید صفحه‌ی تلفن همراه خود را با آب و صابون بشویید! اما در ادامه‌ی مطلب ضد عفونی در شرایط کرونا، راهکارهای لازم برای ضدعفونی کردن این سطوح را نیز بیان می‌کنیم.
الف) سطوح نرم مانند فرش، موکت و پرده
- سطح را با استفاده از محصولی حاوی صابون، مواد شوینده یا سایر انواع پاک کننده مناسب تمیز کنید.
- اقلام را (در صورت امکان) طبق دستورالعمل روی برچسب آنها با ماشین لباسشویی یا به صورت دستی شستشو دهید. تا حد امکان از آب گرم استفاده کنید و سپس وسایل را کاملا خشک نمایید.
- اگر نیاز به ضدعفونی دارید، از محصولی استفاده کنید که برای استفاده در سطوح نرم تأیید شده است.
- طبق معمول جاروبرقی بزنید.
ب) لباسشویی، مانند لباس، حوله و ملحفه
- از گرم‌ترین تنظیم آب استفاده کنید و وسایل را کاملا خشک کنید.
- شستن لباس‌های کثیف فردی که بیمار است، همزمان با وسایل دیگر افراد خانواده بی‌خطر است.
- برای دست زدن به لباس‌های فردی که بیمار است، از دستکش و ماسک استفاده کنید.
- سبدهای لباس را طبق راهنمایی‌های قسمت‌های قبل تمیز و ضدعفونی کنید.
- پس از دست زدن به لباس‌های کثیف، دست‌ها را با آب و صابون بشویید.
ج) وسایل الکترونیکی، مانند تبلت و تلفن همراه، صفحه نمایش لمسی، صفحه کلید، ریموت‌ها و دستگاه‌های خودپرداز
- قرار دادن یک پوشش قابل شستشو بر روی وسایل الکترونیکی (مثل قاب گوشی تلفن همراه)، تمیز کردن و ضد عفونی کردن آنها را آسان‌تر می‌کند.
- از دستورالعمل‌ها و توصیه‌های سازندگان برای تمیز کردن وسایل الکترونیکی پیروی کنید.
- برای سطوح الکترونیکی که باید ضدعفونی شوند، از محصولی استفاده کنید که با توصیه‌های سازنده مطابقت دارد. بسیاری از محصولات ضدعفونی کننده برای لوازم الکترونیکی حاوی الکل هستند، زیرا به سرعت تبخیر شده و احتمال آسیب رسانی به دستگاه را کاهش می‌دهند.
د) سطوح در فضای باز
- اسپری کردن محصولات پاک کننده یا ضدعفونی کننده در مناطق بیرونی و روباز (مانند پیاده‌روها، خیابان و کوچه‌ها یا جدول‌های کنار خیابان) توصیه نمی‌شود.
- سطوح ساخته شده از پلاستیک یا فلز، مانند وسایل بازی و نرده‌ها که به طور مکرر توسط افراد مختلف لمس می‌شوند، باید به طور منظم تمیز گردند.
- تمیز کردن و ضدعفونی سطوح چوبی (مانند وسیله‌های بازی چوبی، نیمکت‌ها، میزها) یا زمین‌های خاکی و ماسه‌ای که بر روی آن می‌نشینید، توصیه نمی‌شود.
روش‌های ضد عفونی جایگزین
علاوه بر روش‌های ذکر شده در قسمت‌های قبل، استفاده از مه پاشی (پاشش ضدعفونی کننده‌ها در یک سطح وسیع توسط اسپری) توسط برخی ارگان‌ها و افراد، به عنوان روشی برای ضد عفونی در شرایط کرونا در نظر گرفته می‌شد که به دلیل مشکلات ایمنی برای سلامت و تاثیر نه چندان زیاد، امروزه دیگر توصیه نمی‌شود.
با این حال یک روش تمیز، موثر و کم خطر برای پاکسازی سطوح از ویروس، استفاده از اشعه یو وی است که در حال حاضر به طور فزاینده‌ای توسط عموم، به خصوص بیمارستان‌ها و اداره‌جات مورد توجه قرار گرفته است.
حقایقی در مورد ضد عفونی در شرایط کرونا به وسیله اشعه یو وی
انجمن بین‌المللی اشعه ماوراء بنفش (IUVA) معتقد است که فناوری‌های ضدعفونی با اشعه یو وی می‌توانند بر اساس نتایج تحقیقات فعلی و شواهد تجربی، در کاهش انتقال ویروس عامل بیماری کرونا نقش داشته باشند. یو وی یک ضد عفونی کننده شناخته شده برای هوا، آب و سطوح است که در صورت استفاده صحیح می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به عفونت در تماس با ویروس COVID-19 کمک کند. جالب است بدانید طیف اشعه فرابنفش خود به سه قسمت تقسیم می‌شود: UVA(کم انرژی)،UVB (با انرژی متوسط) و UVC (پرانرژی).
لازم به ذکر است که آنچه درباره‌ی ضدعفونی با اشعه‌ی یو وی در اینجا و در متون علمی، پزشکی و فنی استفاده می‌شود، به طور خاص و مهم به انرژی نور UVC (نور 200-280 نانومتر) در محدوده میکروب کشی اشاره دارد. از UVA و UVB بیشتر برای برنزه سازی پوست استفاده می‌شود، نه برای ضدعفونی سطوح.
آیا UVC می‌تواند با کاهش آلودگی به جلوگیری از انتقال COVID-19 کمک کند؟
بر اساس شواهد موجود، جواب مثبت است، به دو دلیل: نور UVC بیش از 40 سال است که به طور گسترده در ضد عفونی کردن آب آشامیدنی، فاضلاب، هوا، محصولات دارویی و سطوح در برابر مجموعه‌ای از عوامل بیماری زای انسانی استفاده می‌شود.
همه باکتری‌ها و ویروس‌هایی که تا به امروز آزمایش شده‌اند (صدها مورد در طول سال‌ها، از جمله سایر انواع کروناویروس‌ها)، به ضدعفونی با UV پاسخ می‌دهند. برخی از ارگانیسم‌ها نسبت به سایرین نسبت به ضد عفونی UVC حساس‌تر هستند، اما همه‌ی آنهایی که تاکنون آزمایش شده‌اند، به هر حال در دوزهای مختلف قرارگیری در معرض UVC دچار فروپاشی شده و از بین رفته‌اند.
بنابراین اگر دوز مناسبی از اشعه ماورابنفش بر سطح حامل کروناویروس تابانده شود، می‌توان انتظار داشت که سطح مورد نظر به صورت کامل ضدعفونی شود. ضدعفونی UVC اغلب با سایر فناوری‌ها در یک رویکرد چندگانه استفاده می‌شود تا اطمینان حاصل شود که هر پاتوژنی که با یک روش (مثلاً فیلتر کردن یا تمیز کردن) کشته نشده است، توسط روش (UVC) غیرفعال شود.
ویروس‌های COVID-19 می‌توانند در اثر تماس با سطوح آلوده و سپس با لمس نواحی روی صورت منتقل شوند. به حداقل رساندن این خطر بسیار مهم است، زیرا ویروس COVID-19 می‌تواند تا 3 روز روی سطوح پلاستیکی و فولادی زنده بماند. تمیز کردن و گندزدایی معمولی بسیار خوب و مفید است، اما ممکن است همچنان مقداری آلودگی روی سطوح باقی بماند که UVC می‌تواند آن را کاملا از بین ببرد.
این امر نشان می‌دهد که ضد عفونی در شرایط کرونا با کمک اشعه یو وی یک رویکرد ضد عفونی کننده‌ی چندگانه و محتاطانه است. با این حال، کلید استفاده از UVC این است که بتواند به طور موثر به ویروس‌های باقی مانده در آن سطوح دسترسی پیدا کند.
بنابراین محققان معتقدند در مواردی که نور UVC نتواند به یک پاتوژن خاص برسد، آن پاتوژن ضد عفونی نخواهد شد. با این حال به طور کلی، کاهش تعداد کل عوامل بیماری‌زا، خطر انتقال را کاهش می‌دهد. کل بار ویروس را می‌توان با اعمال اشعه ماوراء بنفش بر روی بسیاری از سطوح که به راحتی در معرض تابش اشعه قرار می‌گیرند، (به عنوان یک روش ثانویه برای تمیز کردن، به ویژه در شرایط شتابزده) کاهش داد و همین امر می‌تواند احتمال انتقال بیماری از سطوح را به حداقل برساند.
تاباندن نور UVC به هوا و سطوح موجود در اتاق‌ها و تجهیزات حفاظت فردی، نسبتاً ساده است و تاثیر بسزایی در بهبود ضد عفونی در شرایط کرونا خواهد داشت. نور فرابنفش (به ویژه UVC یا محدوده‌ی میکروب‌کشی)، حداقل دو ویروس کرونای دیگر را که نزدیک به ویروس کووید 19 هستند، یعنی سارس و مرس را غیرفعال می‌کند. نکته مهم این است که این غیرفعال سازی در شرایط کنترل شده در آزمایشگاه نشان داده شده است.
اثربخشی اشعه ماوراء بنفش در عمل به عواملی مانند زمان قرار گرفتن در معرض اشعه و توانایی اشعه ماوراء بنفش برای رسیدن به ویروس‌ها در آب، هوا و در چین و چروک‌ها و شکاف‌های مواد و سطوح بستگی دارد.
و در پایان مطلب ضد عفونی در شرایط کرونا باید خاطرنشان کنیم دستورالعمل‌های ذکر شده در این مقاله برای تمیز کردن و ضد عفونی کردن ساختمان‌ها در محیط‌های اجتماعی برای کاهش خطر انتشار COVID-19 بیان شده‌اند.
بنابراین این راهنما ممکن است برای محیط‌های بیمارستانی یا اپراتورهای تأسیساتی، مانند محیط‌های تولیدی یا فرآوری مواد غذایی و کشاورزی، محیط‌های آماده‌سازی و خدمات غذایی، یا مراکز مراقبت اولیه و کودکستان‌ها – که در آنها مقررات مقابله با کرونا با شیوه‌های خاصی اعمال می‌شود – کاربردی نباشد.
