نور خورشید با تابش خود طیف زیادی از پرتوهای مختلف را به سطح زمین می‌رساند. این پرتوها طول موج‌های متفاوتی از کوتاه به بلند دارند و بر اساس آن نام‌گذاری شده‌اند. امواج الکترومغناطیس با طول موج کوتاه شامل فرابنفش، مادون قرمز و … می‌شوند و امواج الکترومغناطیس با طول موج بلند امواج رادیویی و پرتوهای میکروویو را شامل می‌شوند. پرتو فرابنفش یا اشعه UV یکی از کاربردی‌ترین پرتوهای ساطع‌شده از نور خورشید است که اثرات بی‌نظیری در کشتن انواع میکروب‌ها دارد و به همین علت در صنایع مختلف مانند پزشکی، کشاورزی، تصفیه آب، درمانی و … مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه با ما همراه باشید تا باورهای نادرست دربارهٔ نور فرابنفش UV را برای شما بازگو کنیم.
اشعه فرابنفشUV چیست؟
اشعه UV طبق تقسیم‌بندی دومین کنگره بین‌المللی نور امریکا و بعد از آن، طبق تقسیم‌بندی محققان محیط زیستی و فعال در حوزه درمان‌های پوستی به سه طیف مختلف UVA، UVB و UVC تقسیم شده است که هر کدام ویژگی‌ها و اثرات جداگانه‌ای دارند.
طیف UVA از اشعه UV طول موجی برابر با ۳۲۰ تا ۴۰۰ نانومتر دارد. طیف UVB دارای طول موجی ۲۹۰ تا ۳۲۰ نانومتری است و طیف UVC طول موجی حدود ۱۰۰ تا ۲۹۰ نانومتر دارد. هر کدام از این طیف‌ها ویژگی‌های مخصوص به خودشان را دارند. برای مثال تمام UVA از لایه اوزون عبور می‌کند و به سطح زمین می‌رسد. جدای از اثرات و کاربردهای ویژه این طیف در مراکز درمانی، دستگاه‌های ضدعفونی‌کننده و سیستم‌های گندزدا، اثرات مخربی نیز بر سلامتی انسان و محیط زیست می‌گذارد.
مثلاً طیف UVA می‌تواند به عمیق‌ترین لایه‌های پوست انسان نفوذ پیدا کند، سلول‌های آن را تحت تأثیر قرار دهد و موجب بروز بیماری‌هایی مانند سرطان‌های پوستی و آفتاب سوختگی‌های شدید شود. البته این طیف اثر مضری بر چشم انسان نمی‌گذارد و عدسی چشم می‌تواند آن را جذب کند.
در مقابل، بخشی از طیف UVB توسط لایه اوزون جذب می‌شود و به زمین نمی‌رسد؛ اما آن بخش از این طیف که سطح زمین می‌رسد، قادر است اثرات جبران‌ناپذیری بر چشم انسان بگذارد. این طیف می‌تواند در روزهای برفی سال و در ارتفاعات چشم انسان را دچار عارضه‌های شدیدی مانند برف کوری کند.
تقریباً تمام طیف UVC توسط لایه اوزون جذب می‌شود و این بخش از اشعه UV نمی‌تواند تأثیرات مخربی بر انسان یا محیط‌زیست بگذارد. UVC توسط دستگاه‌هایی که می‌توانند اشعه UV را به شکل مصنوعی تولید کنند، تولید می‌شود و توان میکروب‌کشی این طیف در صنایع گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرد.
طیف دیگری از اشعه UV موسوم به UVR وجود دارد که توان و طول موج الکترومغناطیسی پایین‌تری نسبت به بقیه طیف‌ها دارد. طول موج این بخش از اشعه UV کمتر از ۲۰۰ نانومتر است و به آن UVR خلأ گفته می‌شود. این طیف سریعاً جذب در هوا می‌شود و اهمیت بیولوژیکی خاصی ندارد. از توان میکروب‌کشی محدود این طیف در صنایع مختلف استفاده می‌شود.
باورها و شایعات مرسوم راجع به اشعه UV
اشعه فرابنفش خورشید نمی‌تواند در زمستان به پوست شما آسیب برساند
این یکی از اصلی‌ترین باورهای نادرست دربارهٔ نور فرابنفش UV است. هرگز نباید تصور کنید که در فصول سرد سال، زمانی که دمای هوا کاهش پیدا می‌کند و یا در روزهایی که خورشید را در آسمان نمی‌بینید، می‌توانید با خیال راحت ضد آفتاب را کنار بگذارید و بدون مراقبت‌های لازم از منزل بیرون بیایید.
حتی در فصل زمستان و روزهای ابری سال محافظت از بدن، پوست، چشم و … در برابر خورشید و اشعه UV آن جهت جلوگیری از بروز بیماری‌هایی مانند سرطان‌های پوستی یا چین و چروک خصوصاً در ناحیه صورت اهمیت بسیار زیادی دارد.
دلیل این امر آن است که پرتو فرابنفش خورشید در تمام روزهای سال وجود دارد و می‌تواند حتی از ابرهای بزرگ و تیره آسمان عبور کند و خود را به پوست انسان برساند. به یاد داشته باشید هنگامی که از منزل خارج می‌شوید، تمام نقاط بدون پوشش پوست شما در معرض تابش نور خورشید و اشعه UV قرار می‌گیرد و می‌تواند پذیرای آسیب‌های جبران‌ناپذیری باشد.
آسیب‌هایی مانند سرطان‌های پوستی که شایع‌ترین عامل آن، قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید و اشعه UV است. طیف UVA اشعه UV قدرت بسیار زیادی دارد و می‌تواند از لایه‌های سطحی پوست گذشته و به عمیق‌ترین بخش‌های پوست انسان، دقیقاً همان‌جایی که سلول‌ها تقسیم می‌شوند، وارد شود و به آن سلول‌ها آسیب برساند. نتیجه این امر چیزی جز بروز سرطان پوست نخواهد بود.
برای مثال ملانوما جدی‌ترین شکل سرطان پوست است که در اثر تولید بی‌رویه و رشد بدون کنترل ملانین‌ها و رنگدانه‌های پوستی بروز پیدا می‌کند و عامل اصلی آن، نور خورشید و اشعه UV است. البته که امروزه با پیشرفت تکنولوژی، برای این بیماری بدخیم روش‌های پیشگیری زیادی مطرح شده است و با رعایت آن‌ها، فرد می‌تواند خود را از گزند آسیب‌های این بیماری برهاند.
دو نوع سرطان سلول‌های پایه با نام علمی کارسینوم سلول‌های بازال و کارسینوم سلول سنگفرشی که از انواع سرطان‌های پوستی هستند، اگر زود توسط پزشک متخصص تشخیص داده شوند، قابل درمان هستند؛ اما بهترین راه پیشگیری از بروز بیماری‌ها با رعایت نکاتی مانند استفاده از ضد آفتاب، عینک مناسب و … است که در ادامه در این بار بیشتر صحبت خواهیم کرد.
اشعه فرابنفش خورشید نمی‌تواند از ابرها عبور کند؛ از باورهای نادرست دربارهٔ نور فرابنفش UV
یکی دیگر از باورهای نادرست دربارهٔ نور فرابنفش UV این است که اشعه فرابنفش نمی‌تواند از ابرهای زمستانی عبور کند. این باور بسیار غلط و نادرست است؛ زیرا اصلاً اهمیتی ندارد که ابرها در فصول سرد سال خصوصاً در فصل زمستان چقدر بزرگ هستند و چقدر ضخامت دارند. چیزی که اهمیت دارد این است که حدود ۸۰ درصد از پرتوهای ساطع‌شده از نور خورشید قادر هستند از این ابرها عبور کنند و به پوست انسان آسیب برسانند.
از بین سه طیف UVA (با طول موج ۳۲۰ تا ۴۰۰ نانومتر)، UVB (با طول موج ۲۹۰ تا ۳۲۰ نانومتر) و UVC (با طول موج ۱۰۰ تا ۲۹۰ نانومتر)، دو طیف UVA و UVB می‌توانند از ابرهای زمستانی گذر کنند و به سطح زمین برسند. UVA در فصل زمستان برای پوست انسان بسیار خطرناک است. این اشعه با قدرت خود می‌تواند از تمام ابرها و حتی از شیشه هم عبور کند و به عمق پوست انسان نفوذ پیدا کند.
این اشعه به عمیق‌ترین لایه‌های پوستی انسان و سلول‌های موجود در آن صدمه می‌زند و باعث پیری زودرس و افزایش ریسک ابتلا به انواع سرطان‌های پوستی می‌شود. پرتوهای طیف UVB هم می‌توانند اثرات مخربی بگذارند، اما شدت اثرات آن در فصول مختلف سال متفاوت است. UVB اصولاً در روزهای گرم و آفتابی فصل تابستان توان بیشتری برای آسیب رساندن دارند. این پرتوها می‌توانند به لایه‌های سطحی پوست صدمه بزنند و آن نواحی را دچار آفتاب سوختگی‌های معمولی تا شدید کنند.
ورزش‌های زمستانی نمی‌توانند شما را در معرض اشعه UV قرار دهند
از باورهای نادرست دربارهٔ نور فرابنفش UV دیگری که بین مردم وجود دارد، این است که ورزش‌های زمستانی آسیبی به پوست انسان نمی‌زنند. این باور کاملاً منسوخ‌شده و غلط است. بنیاد سرطان پوست در طی سال‌های اخیر با تحقیقات گسترده خود بر روی این موضوع به نتایج جالبی دست پیدا کرده است.
این نتایج حاکی از آن است که به ازای هر ۱۰۰۰ فوتی (۳۰۵ متر) که انسان از سطح دریا بالاتر می‌رود، میزان تابش و اثرگذاری اشعه UV نیز حدود ۵ درصد افزایش پیدا می‌کند. این یعنی انسان هر چه به ارتفاعات نزدیک‌تر شود، بیشتر در معرض تابش اشعه UV و آسیب‌های آن قرار می‌گیرد.
علاوه بر این، برف می‌تواند نور خورشید را انعکاس دهد و میزان اثرات آن را تشدید کند؛ پس پوست انسان در این شرایط بیشتر در برابر خطرات اشعه UV آسیب‌پذیر می‌شود. تمامی ورزش‌های زمستانی از جمله اسکی که ورزش محبوبی میان مردم محسوب می‌شود، در ارتفاعات انجام می‌گیرد و باید تمام این خطرات در نظر گرفته شده و برای پیشگیری از آن تدابیری مانند استفاده از ضد آفتاب و عینک‌های مخصوص اندیشیده شود.
در فصل زمستان نیاز نیست ضد آفتاب هر چند ساعت یک بار تمدید شود
یکی دیگر از عجیب‌ترین باورهای نادرست دربارهٔ نور فرابنفش UV این است که برخی افراد می‌گویند نیازی نیست در فصل زمستان ضد آفتاب خود را تمدید کنیم.
این باور بسیار غلط و آسیب‌زننده است. مسلماً در یک روز گرم تابستانی به دلیل گرمای هوا و تعریق زیاد لازم است روزی چند بار ضدآفتاب خود را تمدید کنید؛ اما اینکه فکر کنید چون در روزهای زمستانی و سرد سال بدن شما عرق نمی‌کند پس نیاز نیست ضد آفتاب را تمدید کنید، باعث می‌شود طیف UVA اشعه UV با خیال راحت و بدون هیچ مانعی به پوست شما نفوذ پیدا کند.
باید بدانید که ضد آفتاب در فصل زمستان بسیار سریع‌تر از فصل تابستان از روی پوست صورت شما پاک می‌شود. بنیاد سرطان پوست پس از تحقیقات و انجام آزمایش‌های فراوان، بارها هشدار داده است که وزش باد و برف و باران در فصول سرد سال موجب از بین رفتن و پاک شدن ضد آفتاب افراد می‌شود و این‌گونه نیست که تصور کنید ضد آفتاب شما از صبح تا شب روی پوستتان باقی می‌ماند. بهتر آیت در فصل زمستان هم حداقل هر دو ساعت یک بار اقدام به تمدید ضد آفتاب خود کنید.
خطر ابتلا به سرطان پوست در فصل زمستان وجود ندارد
یکی دیگر از غیرمنطقی‌ترین باورهای نادرست دربارهٔ نور فرابنفش UV این است که ریسک ابتلا به سرطان‌های پوستی در فصول سرد سال کاهش پیدا می‌کند. این گزاره همین‌قدر خنده‌دار است که بگوییم سیگار کشیدن فقط در برخی از روزهای سال موجب مبتلا شدن فرد به سرطان ریه می‌شود.
نور خورشید و اشعه UV موجود در آن می‌توان در تمام روزهای سال فرد را تهدید به ابتلای سرطان پوستی کند. هنگامی که هوا سرد است و یا ابرهای تیره جلوی تابش نور خورشید را گرفته‌اند، باز هم مقدار بسیار زیادی از اشعه UV به سطح زمین می‌رسد و می‌تواند به‌راحتی تا عمیق‌ترین لایه‌های پوست بدن انسان نفوذ پیدا کند.
آکادمی پوست و موی امریکا با نام اختصاری AAD توصیه می‌کند که تمامی افراد در تمام روزهای سال باید با زدن ضد آفتاب مناسب خود را در برابر اثرات مخرب اشعه UV ایمن کنند؛ زیرا این اشعه موجب تشکیل رادیکال‌های آزاد و آسیب زدن به DNA انسان می‌شود که نتیجه‌اش چیزی جز جهش ژنتیکی مخرب نخواهد بود.
آن‌قدر این روند ادامه پیدا می‌کند که فرد دچار انواع سرطان‌های پوستی شود. لازم به ذکر است ۹۰ درصد آژ سرطان‌های پوستی غیرملانومایی به خاطر قرار گرفتن در معرض تابش مستقیم نور خورشید و پرتوهای فرابنفش است.
اشعه UV و نور خورشید برای چشم‌ها مضر نیستند؛ از باورهای نادرست دربارهٔ نور فرابنفش UV
مخرب‌ترین باور در میان باورهای نادرست دربارهٔ نور فرابنفش UV این است که فرض شود اشعه UV به چشم‌ها آسیبی نمی‌رساند! برخی از افراد گمان می‌کنند که نور خورشید و پرتوهای فرابنفش آن تنها برای پوست بدن انسان مضر است و با ضد آفتاب می‌توان تمام آثار مخرب این اشعه را از بین برد.
در پاسخ به این دسته از افراد باید گفت که اشعه UV با توان بالای خود می‌تواند آسیب‌های بسیار زیادی به بافت‌های چشم برساند. یکی از این آسیب‌ها، پیری سلولی در ناحیه جلیدیه و قرنیه است. دیگر بیماری‌ها مزمن و آسیب‌زای ناشی از تابش اشعه UV، ورم قرنیه، آب مروارید و دژنراسین ماکولا است.
علاوه بر این‌ها بروز بیماری برف‌کوری در کمین انسان‌هایی است که اشعه UV و اثرات آن در فصل زمستان را نادیده می‌گیرند. افرادی که بدون تجهیزات ایمنی کافی، خصوصاً عینک مناسب، به مناطق برفی و ارتفاعات می‌روند معمولاً دچار بیماری برف کوری یا نورزدگی می‌شوند.
برف کوری عارضه چشمی دردناکی است که در اثر بازتاب اشعه UV و برخورد آن به چشم انسان به وجود می‌آید. به این صورت که سطوح برفی و یخی پس از تابش نور خورشید، آن را انعکاس می‌دهند. بازتاب نور خورشید و پرتوهای فرابنفش آن به قرنیه چشم برخورد می‌کند و باعث آفتاب سوخته شدن آن می‌شود.
علائم و کاهش بینایی ناشی از برف کوری معمولاً تا ۲۴ یا نهایتاً ۴۸ ساعت پس از بروز رفع می‌شود؛ اما در موارد شدیدتر ممکن است باعث کوری دائمی فرد بشود. نور ساطع‌شده از چراغ‌های جوشکاری، لامپ‌های خورشید و غرفه‌های دباغی هم قادر هستند قرنیه را بسوزانند و موجب التهاب شدید آن بشوند.
تمام عینک‌های آفتابی موجود در بازار می‌تونند از چشم‌ها در برابر اشعه UV محافظت کنند
این باور هم مانند دیگر باورهای گفته‌شده کاملاً غلط و غیرعلمی است. انتخاب یک عینک آفتابی مناسب کار آسانی نیست و باید با دقت بسیار زیادی انجام بگیرد. خصوصاً که عینک‌های تقلبی بازار را پر کرده‌اند و تشخیص آن‌ها از عینک‌های اصل کار سختی است.
بهترین کار مراجعه به معتبرترین مراکز فروش عینک است که دستگاه‌های استاندارد سنجش میزان اشعه UV را دارند. باید عینک‌هایی را برای خود انتخاب کنید که بتواند ۱۰۰ درصد پرتوهای فرابنفش را جذب خود کند. شیشه‌های عینک انتخاب‌شده باید کیفیت بالایی داشته باشند تا بتوانند اشعه UV را از قرنیه چشم شما دور کنند.
حتماً از خرید عینک‌های آفتابی ارزان پرهیز کنید؛ هزینه‌ای که بعدها باید برای درمان چشم‌هایتان بپردازید ده‌ها برابر هزینه یک عینک مرغوب و استاندارد خواهد بود. به غیر از آن، آسیبی که ممکن است از عینک‌های آفتابی ارزان قیمت به چشم شما برسد، می‌تواند جبران‌ناپذیر باشد. کوری دائمی با میلیون‌ها اسکناس قابل درمان نخواهد بود.
همان‌طور که گفتیم، اشعه فرابنفش شامل سه طیف UVA، UVB و UVC است. بخش زیادی از طیف UVA توسط عدسی چشم جذب می‌شوند و ضرر خاصی به چشم نمی‌زنند. طیف UVC هم پیش از رسیدن به سطح زمین توسط لایه اوزون جذب می‌شود؛
اما طیف UVB خطرناک‌ترین بخش اشعه UV برای چشم است. پزشکان بیان کرده‌اند که تماس بیش از چشم با UVB در طولانی‌مدت باعث بیماری‌های جبران‌ناپذیر چشمی مانند آفتاب سوختگی چشم، آب مروارید، تغییر مرکز دید، تاری چشم، سوزش، التهاب، حساسیت و … می‌شود.
اشعه ماورا بنفش نمی‌تواند به کودکان آسیب برساند؛ از باورهای نادرست دربارهٔ نور فرابنفش UV
یکی دیگر از عجیب‌ترین باورهای نادرست دربارهٔ نور فرابنفش UV این است که کودکان آسیبی از اثرات مخرب اشعه UV نمی‌بینند. این باور کاملاً غلط است؛ زیرا چشم کودکان پیش از ۱۲ سالگی نسبت به تابش نور خورشید و پرتوهای فرابنفش حساسیت بسیار زیادی دارد و قرار گرفتن طولانی‌مدت کودکان در معرض تابش این اشعه می‌تواند در ادامه باعث بروز بیماری‌های مختلف چشمی مانند آب مروارید، خونریزی، التهاب، سوزش و … شود.
به‌طور کلی کودکان و نوجوانان بیشتر در معرض خطر هستند؛ زیرا این گروه سنی زمان بیشتری را نسبت به بزرگسالان در فضای آزاد برای بازی کردن و یا مدرسه رفتن می‌گذرانند. چشم کودکان از بزرگسالان شفاف‌تر است و نمی‌تواند از ورود طیف‌های مختلف اشعه UV به چشم جلوگیری کند. اشعه فرابنفش به‌راحتی با ورود به چشم کودکان می‌تواند شبکیه آن‌ها را دچار آسیب کند.
علاوه بر آن، پوست کودکان بسیار حساس‌تر و لطیف‌تر از بزرگسالان است. مسلماً اثرات اشعه UV و نور خورشید بر پوست آن‌ها مخرب‌تر خواهد بود و آفتاب سوختگی‌های شدیدتری ایجاد خواهد کرد. پس استفاده از پوشش مناسب مانند کلاه‌های لبه‌دار و زدن مداوم ضد آفتاب با میزان SPF مناسب اهمیت بسیار زیادی در سلامت پوست کودکان دارد.
با باورهای نادرست دربارهٔ نور فرابنفش UV آشنا شدید. همان‌طور که دیدید، عمده این باورهای غلط کاملاً مرتبط با سلامتی انسان است و اگر افراد متوجه نادرست بودن این گزاره‌ها نشوند، پذیرای آسیب‌های جبران‌ناپذیری خواهند بود. این آسیب‌ها می‌تواند باعث بروز انواع سرطان‌های پوستی بدخیم و بیماری‌های چشمی حتی تا مرز نابینایی کامل بشود.
قطعاً در این‌گونه موارد پیشگیری بهتر و کم‌هزینه‌تر از درمان است. شما به‌راحتی می‌توانید با استفاده از ضد آفتاب‌های مناسب، عینک آفتابی استاندارد و کلاه‌های لبه‌دار از شدت آسیب‌ها و صدمات بکاهید. امیدواریم توانسته باشیم دیدگاه شما را در مورد شایعات مرسوم مرتبط با اشعه UV تغییر دهیم.
