امروز با پیشرفت تکنولوژی و جهش باکتری‌ها، با استفاده از نور فرابنفش امکان گندزدایی محیط‌های بیمارستانی و صنعتی فراهم شده است. در ادامه با بررسی خواص و کاربرد نور فرابنفش در بیمارستان و انواع محیط‌های درمانی با بلاگ سوریا هوم همراه باشید.
بیمارستان‌ها و مراکز درمانی را می‌توان از آلوده‌ترین مکان‌های آغشته به انواع میکروب‌ها دانست. با شیوع بیماری همه‌گیر کرونا پاکسازی محیط‌های درمانی از آلودگی اهمیت دوچندانی پیدا کرد. جهت پاکسازی مراکز درمانی از انواع باکتری‌ها و ویروس‌ها فرایندهای متعددی همچون استفاده از مواد ضد عفونی به کار گرفته می‌شود. لازم به ذکر است که کاربرد نور فرابنفش در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی امری اجتناب ناپذیر است که توانسته تاثیر بسزایی در بهداشت محیط‌های درمانی داشته باشد.
کاربرد نور فرابنفش
این دستگاه برای ضد عفونی خودکار سطوح خشک و تر و هم‌چنین فضاهای آلوده داخل اتاق عمل، آزمایشگاه‌ها، مطب‌های پزشکی و محیط‌های بیمارستانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از دستگاه‌های اشاعه دهنده پرتو فرابنفش امکاناتی همچون سنسور تشخیص موجود زنده و ریموت کنترل دارند.
محدوده اشعه فرابنفش
پرتو فرابنفش یا همان نور UV در بازه فرکانسی 100 الی 400 نانومتر قرار می‌گیرد که به سه دسته UVA با طول موج 315 الی 400 نانومتر، پرتو UVB با طول موج 280 الی 315 نانومتر و پرتو UVC با طول موج 100 الی 280 نانومتر تقسیم‌بندی می‌شود.
در این مقاله به طور کلی درباره پرتو فرابنفش UVC صحبت می‌کنیم که با طول موج 100 الی 280 نانومتر اثر مستقیم بر حیات میکروب‌ها دارد. این پرتو با تاثیرگذاری مستقیم بر فرایند تکثیر میکروب‌ها مانع پیشرفت آن‌ها در محیط می‌شود.
مکانیسم ضد عفونی با نور فرابنفش
بر خلاف روش‌های شیمیایی از بین بردن باکتری‌ها، نور فرابنفش میکروارگانیسم‌ها را نه از طریق اثر متقابل شیمیایی بلکه از طریق جذب نور توسط خودشان غیر فعال می‌کند. اشعه مورد بحث مواد مولکولی ضروری برای هر عامل سلولی را با ایجاد تغییرات در رشته DNA و RNA تعویض می‌کند و عامل سلولی دیگر قادر به تکثیر نیست.
برای از بین بردن میکروارگانیسم‌های کوچک مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها مقداری اشعه یووی لازم است. انرژی امواج اشعه UV در محدوده الکترومغناطیسی 100 الی 400 نانومتر، مابین اشعه ایکس و طیف نور مرئی، قرار گرفته است.
منطقه اثرگذار جهت میکروب کشی توسط کاربرد نور فرابنفش در محدوده 245 الی 285 نانومتر است. ضد عفونی توسط اشعه UV با استفاده از لامپ‌هایی با فشار کم با حداکثر طول موج خروجی 253.7 نانومتر انجام می‌شود. اگر از لامپ‌هایی با فشار متوسط استفاده شود طول موج در بازه 180 الی 370 نانومتر متغیر است.
موارد استفاده از اشعه UV جهت میکروب‌زدایی
از لامپ‌های تولید کننده اشعه UV جهت پاکسازی میکروب‌ها در موارد متعدد صنعتی و خانگی استفاده می‌شود. برخی از رایج‌ترین آن‌ها موارد زیر هستند:
- ضدعفونی مایعات
- ضد عفونی فضاها
- ضد عفونی سطوح اجسام
از موارد عمده استفاده از اشعه فرابنفش می‌توان به ضد عفونی آب‌ها اشاره کرد. امروزه کلرزنی بیش از هر روش دیگری برای ضدعفونی آب کاربرد دارد ولی متاسفانه کلر شامل مواد هالوفرم است که احتمال ایجاد سرطان را افزایش می‌دهد.
همین امر باعث شد محققان به دنبال راهی برای جایگزین کردن این ماده با پرتو فرابنفش جهت ضد عفونی آب برای مصارف خانگی و صنعتی باشند.
ضد عفونی مایعات با استفاده از دستگاه استریل UV بیمارستانی
روش ضدعفونی با استفاده از اشعه UV می‌تواند برای آب‌های آشامیدنی، فاضلاب‌های شهری، کانال‌‌های آبرسانی و…. استفاده شود. امروزه استفاده از موارد شیمیایی همچون کلر بیشتر از هر راهکار دیگری جهت گندزدایی آب‌های آلوده مورد استفاده قرار می‌گیرد منتها این روش برای تصفیه آب‌های بیمارستانی کارساز نیست.
به همین دلیل کارآمدترین روش استفاده از اشعه UV است که در کوتاهترین زمان نسبت به نابودی میکروب‌ها اقدام می‌شود.
عملکرد لامپ پرتو فرابنفش در محیط درمان
بدون شک می‌توان محیط‌های بیمارستانی را منشا انواع باکتری‌ها و مواد عفونی دانست. این مواد عفونی گاهی اوقات در برابر آنتی بیوتیک‌ها بسیار مقاوم هستند پس بنابراین امکان نابودی آن‌ها به شیوه‌های معمول وجود ندارد. طبق تحقیقات به عمل آمده استفاده از پرتو فرابنفش حدود 98 درصد پاتوژن‌های موجود در اتاق عمل را از بین می‌برد. از مزایای دیگر استفاده از لامپ UV می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ضدعفونی انواع شیشه‌ها و ظروف در کمتر از 10 دقیقه
- ضد عفونی با لامپ UV بوی نامطبوع را نیز از بین می‌برد
- محافظت از پرسنل به خصوص بخش عفونی
- از بین بردن انواع پاتوژن‌ها و میکروارگانیسم‌های سطوح و فضا
- کاهش هزینه‌های بیمارستانی در جهت ضدعفونی محیط، ظروف و آب‌ها
- کاهش میزان بیشتری از باکتری‌ها نسبت به شیوه سنتی
برای ضد عفونی سطوم آلوده بیمارستانی دستگاه‌های متحرک اشاعه دهنده نور UV طراحی و تولید شده‌اند که قابلیت ضدعفونی کامل محیط را دارند. طبق مقاله منتظر شده از وزارت بهداشت استفاده همزمان از پرتو فرابنفش و پراکسید هیدروژن توانایی ضد عفونی را تا 4000 برابر نسبت به دیگر مواد ضدعفونی کننده سنتی افزایش می‌دهد.
همین موضوع باعث می‌شود تا برای نابودی باکتری‌های خطرناکی همچون MRSA نیز از دستگاه UVC بهره گرفته شود. لازم به ذکر است که بسیاری از باکتری‌ها حتی بعد از ترخیص بیمار در محیط باقی می‌مانند ولی در صورت استفاده از دستگاه UVC به مدت 30 دقیقه در محیط تا 98 درصد مواد عفونی از بین می‌روند.
نحوه استفاده از پرتو فرابنفش در محیط‌های درمانی
در ابتدا باید تمامی پنجره‌ها و شیشه‌ها پوشیده و تاریک شوند زیرا نور مرئی احتمال از بین رفتن باکتری‌ها را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. در ادامه تمامی اجزای اتاق شامل وسایل و در و دیوار باید به طور کامل شست و شو داده شوند و هواکش اتاق خاموش گردد.
درزهای در باید به طور کامل با چسب با مواد پلاستیکی پوشیده شوند. با توجه به اینکه نور لامپ فرابنفش صرفا مناطقی که به آن می‌تابد را ضدعفونی می‌کند، لازم است تا به فواصل زمانی 30 دقیقه‌ای جابجا شود.
باید توجه داشت که پیش از شروع فرایند ضدعفونی با پرتو فرابنفش محیط به طور کامل تمیز شود و هیچ‌گونه فیلتری اعم از شیشه در محیط نباشد.
پرتو UV قادر به عبور از آب صاف، شیشه، پلاستیک، محلول‌های کدر و لایه‌های نازک چربی نیست. از طرفی در صورت مقابله مستقیم انسان با کاربرد نور فرابنفش امکان آسیب فیزیکی و یا در صورت نگاه مستقیم امکان سوراخ شدن شبکیه چشم وجود دارد.
ملاحظات زیست محیطی استفاده از اشعه UV
طبیعتا استفاده از هر ماده شیمیایی یا غیر شیمیایی می‌تواند تاثیراتی هر چند کم بر محیط زیست اطراف زندگی انسان بگذارد. برخی از موارد قابل توجه هنگام استفاده از اشعه UV به شرح زیر هستند:
- اشعه فرابنفش UV یک عامل استریل کننده نیست و فقط می‌تواند به عنوان یک ماده ضد عفونی کننده مورد استفاده قرار گیرد.
- اثرات ضد میکروبی اشعه ماورای بنفش به میزان پرتو تابیده شده و مسافت آن بستگی دارد.
- محیط بیرونی لامپ اشاعه کننده UV باید به طور دوره‌ای با الکل تمیز شود.
- قبل از روشن شدن لامپ UV محیط باید کاملا شست و شو شود.
- در مجاورت نور مرئی اثرات باکتری‌زدایی بسیار کاهش می‌یابد.
- در صورت تماس مستقیم، افراد از لباس های محافظ و عینک استفاده نمایند.
- مراقبت‌های لازم هنگام استفاده از لامپ UV به عمل آید زیرا امکان دارد به شبکیه چشم آسیب برساند.
- تماس طولانی مدت پوست باعث ایجاد سرطان می‌شود.
- توصیه می‌شود کلید قطع و وصل لامپ بیرون اتاق نصب شود.
- سیستم تهویه هوا در محل‌هایی که از اشعه UV استفاده می‌شود ضروری است.
- در زمان کارکرد لامپ UV سیستم تهویه باید خاموش باشد.
- پس از خاموش شدن لامپ، تا 15 دقیقه کسی نباید وارد اتاق شود.
استفاده از لامپ UV در اتاق عمل
بدون شک اتاق عمل را می‌توان یکی از مکان‌های اشاعه دهنده انواع میکروب‌های عفونی و غیر عفونی دانست که در صورت عدم کنترل صحیح می‌تواند خطر آفرین باشد. اقدامات مختلفی جهت نگهداری محیط بیمارستان‌ها از عوامل بیماریزا صورت می‌پذیرد که می‌توان به استفاده از ضد عفونی کننده‌های مختلف اشاره کرد.
فناوری ضدعفونی با استفاده از فناوری UV می‌تواند پاتوژن‌های موجود در اتاق عمل را تا 97.7 درصد کاهش دهد. از موارد قابل توجه می‌توان به از بین بردن میکروب‌هایی اشاره کرد که با استفاده از موارد ضدعفونی کننده رایج قابل برطرف شدن نیستند.
با توجه به این موضوع دستگاه‌های قابل تحرکی ساخته شده‌اند که می‌توانند در اتاق‌های مختلفی بیمارستانی جهت ضد عفونی مورد استفاده قرار گیرند. با بررسی‌های به عمل آمده دریافت شد که در اتاق‌های خالی استفاده شده از دستگاه اشاعه دهنده نور UV به مدت ۳۰ دقیقه، موج نور توانست با اختلال در DNA باکتری‌ها، آن‌ها را نابود کند.
نحوه نصب لامپ‌های اشاعه دهنده نور UV
لامپ‌های منتشر کننده نور UV می‌توانند به صورت ثابت یا متحرک مورد استفاده قرار گیرند. اگر لامپ به صورت ثابت نصب شود باید به گونه‌ای در اتاق قرار گیرد که نور آن هنگام روشن شدن تمامی وسایل را در برگیرد. خصوصیات باکتری کشی هر لامپ متفاوت است که باید قبل از خرید از کارشناسان این حوزه تحقیقات کافی به عمل آید.
استفاده از پرتو فرابنفش جهت ضدعفونی محیط، امری پرکاربرد ولی پرخطر
امروزه دستگاه‌های متعدد اشاعه دهنده پرتو فرابنفش طراحی و تولید شده‌اند که کاربردهای متنوع صنعتی، بیمارستانی و خانگی دارند. با پیشرفت تکنولوژی بسیاری افراد و صاحبان صنایع به اثرات قابل توجه پرتو UV در ضدعفونی محیط و آب‌ها پی برده‌اند.
چندین نوع لامپ UV وجود دارند که تنها نوع اشاعه دهنده UVC با فرکانس 280 الی 100 نانومتر جهت ضد عفونی قابل استفاده هستند. قبل از خرید لازم است تا با کارشناسان این حوزه در ارتباط باشید و مشاوره‌های لازم را در خصوص نحوه نصب و استفاده از محصول کسب کنید.
